هنجارگریزی در مثنوی های سنایی

thesis
abstract

بررسی متون ادبی بر پایه نظریّات ساختارگرایان، از موضوعاتی است که در ادبیّات ایران پیشینه چندانی ندارد. یکی از این نظریّه¬ها، بحث برجسته¬سازی در شعر است که به دو صورت نمود پیدا می¬کند: یکی هنجارگریزی (قاعده¬کاهی) و دیگری قاعده¬¬افزایی؛ در واقع شاعر، با گریز از قواعد زبان معیار دست به هنجارگریزی می¬زند. بررسی متون ادبی بر پایه این نظریّه، سبب می¬شود که زیبایی¬های زبانی و ادبی آثار ادبی، بیش از پیش نمایان شود. هدف از این پژوهش تحلیل بخشی از متون سنّتی ادب فارسی، یعنی مثنوی¬های سنایی برپایه انواع هنجارگریزی، تعیین بسامد هریک و یافتن نوآوری¬های سنایی در کاربرد این هنجارگریزی¬هاست. نتایج به¬دست آمده از این پژوهش نشان داد که در کلِّ این مثنوی¬ها، 10065 مورد هنجارگریزی به¬کار رفته¬است. پربسامدترین نوع هنجارگریزی، هنجارگریزی آوایی و کم¬بسامدترین نوع، هنجارگریزی واژگانی است. بسامد بالای هنجارگریزی آوایی نشان می دهد، سنایی شاعری است که برای واژه اهمّیّت بسیاری قائل است. با بررسی اشعار وی، مشخّص شد که او نیز مانند شاعران دیگر، در بیشتر موارد بنابر ضرورت وزنی از هنجارگریزی آوایی استفاده کرده¬است. در برخی موارد این هنجارگریزی در واژه¬ها، منجر به ایجاد آرایه های بدیعی شده که در افزایش موسیقی شعر موثّر بوده¬است. سنایی شاعری است که سبک شعری وی در چارچوب اصول سبک خراسانی است؛ یعنی بیشتر از تشبیه برای توصیف استفاده کرده است؛ به¬خصوص تشبیه محسوس به محسوس در شعر وی کاربرد زیادی دارد. در اکثر موارد، هنجارگریزی نحوی بنابر ضرورت وزنی و برای رعایت اصل قافیه و ردیف در شعر وی رخ نموده است. کاربرد هنجارگریزی نحوی در مثنوی¬های سنایی، بیش از هشتاد درصد بنابر ضرورت های وزنی و قافیه ای است. هنجارگریزیِ زمانی در شعر شاعران کلاسیک نمود چندانی نداشته است؛ زیرا بسیاری از واژگانی که امروزه به¬عنوان واژه های باستانگرایانه کاربرد دارند، در آن زمان جزو زبان رایج بوده¬اند. سنایی در زمینه هنجارگریزی واژگانی دست به نوآوری هایی زده¬است. در حوزه دستوری، واژه¬هایی که از ترکیب اسم + بن مضارع ساخته شده اند، بسامد بالایی داشتند و از لحاظ ترکیب نیز، کلمات مرکّب دوگانه، یعنی ترکیباتی که هم می¬توان آن¬ها را مقلوب گرفت هم مستقیم. بیشترین واژه¬آفرینی در مثنوی حدیقه صورت گرفته با 60 مورد و در مثنوی های سنایی¬آباد و طریق¬التحقیق هیچ¬گونه واژه¬آفرینی ای صورت نگرفته¬است.

similar resources

هنجارگریزی آوایی در مثنوی های سنایی

پژوهش حاضر بر آن است که  خصیصه‌های زیبایی‌شناختی را در مثنوی‌های سنایی از حیث فنون آوایی بررسی کند؛ بدین منظور، از نظریات نوین زبان‌شناسی و ادبی مناسب با اثر بهره جسته‌ است. نظریة هنجارگریزی یکی از این نظریات ادبی است که نخستین بار «لیچ» آن را ارائه کرد. هنجارگریزی از مهم­ترین عوامل پیدایش سبک ادبی است. در این تحقیق، برای رسیدن به پاسخ این پرسش که سنایی چگونه هنجارگریزی آوایی را ابزاری برای آفر...

full text

شگرد‌هایی از هنجارگریزی در غزلیات سنایی

یکی از روش‌های برجسته‌سازی زبان، هنجار‌گریزی است؛ چنین شگرد و ترفندی همچو جاروبی غبار عادت و تکرار و دلزدگی را از ادبیات می‌زداید و همواره جامه‌ای نو و دلکش بر آن می‌پوشاند. در زیر لوای چنین شگردی چه بسیار هنرنمایی‌ها و تازگی‌ها نمودار می‌شود که ذهن خموده و ایستای هر خواننده‌ای را بر سر ذوق می‌آورد و پویا و آگاه می‌کند. شاعران بسیاری با بکارگیری چنین شگردی، بر غنای شعر خود افزوده‌اند. سنایی...

full text

بررسی مباحث تعلیمی سنایی در مثنوی تحریمه‌القلم

 سنایی، شاعر، عارف و حکیم بزرگ در خلال آثار متنوّع خود از مثنوی گرفته تا دیوان قصاید و غزلیات و قطعات به بیان وشرح مضامینی از پند واندرز گرفته تا سلوک وعرفان واخلاق وقلندریات پرداخته است. سنایی در مثنوی کوتاه تحریمه­القلم خود نیز پس از توصیف مختصری از قلم و تمجید و ستایش از آن به شرح و تبیین بعضی از مضامین مورد نظرش از مباحث اخلاقی گرفته تا عرفانی پرداخته است. وی در این مثنوی قلم را بازتاب دهنده...

full text

جنبه‌های تعلیمی مثنوی حدیقه سنایی

عرفان همواره در رونق و شکوفایی ادبیات تعلیمی نقشی اساسی داشته است. فرهنگ کناره­گیری از دنیا، توجه به ناپایداری و گذرا بودن دنیا و شادی و غم­های آن، دوری از رذائل اخلاقی و پرداختن به فضائل از جمله مسائل مشترک عرفان و ادبیات تعلیمی است. مثنوی حدیقة الحقیقه نخستین منظومة عرفانی است که با هدف تعلیم مباحث عرفانی، دینی و اخلاقی سروده شده است و سنایی اولین شاعری است که از حکایت و تمثیل برای تعلیم مسا...

full text

جنبه‌های تعلیمی مثنوی حدیقه سنایی

عرفان همواره در رونق و شکوفایی ادبیات تعلیمی نقشی اساسی داشته است. فرهنگ کناره­گیری از دنیا، توجه به ناپایداری و گذرا بودن دنیا و شادی و غم­های آن، دوری از رذائل اخلاقی و پرداختن به فضائل از جمله مسائل مشترک عرفان و ادبیات تعلیمی است. مثنوی حدیقة الحقیقه نخستین منظومة عرفانی است که با هدف تعلیم مباحث عرفانی، دینی و اخلاقی سروده شده است و سنایی اولین شاعری است که از حکایت و تمثیل برای تعلیم مسا...

full text

بررسی هنجارگریزی معنایی در مثنوی مولانا بر مبنای الگوی لیچ

مولانا، به عنوان معلم بزرگ اخلاق و عرفان، در مثنوی وظیفه دشوار بیان مفاهیم ذهنی عرفانی را که برای بیشتر خوانند‌گانش تازگی داشته‌اند، به زبانی ملموس، عهده‌دار شد. افزون بر این، برای انجام این مهم، مولانا تلاش داشت غبار عادات فکری را از ذهن خوانند‌گان بزداید و افقی تازه در برابر دیدگان آنان بگشاید. انجام این مهم از طریق زبان روزمره عملی نبود. این امر باعث شد مولانا هنگام سرودن مثنوی از هنجارهای ز...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

دانشگاه رازی - کرمانشاه - دانشکده ادبیات و علوم انسانی

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023